Sterk en groen: wat voor nu én straks van waarde is
Het dagelijks leven van veel Dordtenaren kenmerkt zich in deze tijd door onzekerheid. De gevolgen van de oorlog in Oekraïne merken we allemaal direct in ons dagelijks leven. Steeds meer mensen hebben moeite om rond te komen en het huishoudboekje kloppend te krijgen. De maatregelen die vanuit de Rijksoverheid zijn en worden getroffen zullen een helpende hand bieden, maar de zorgen en problemen bij onze inwoners niet volledig wegnemen omdat het perspectief voor de langere termijn onhelder blijft en de bestaanszekerheid van veel inwoners al enige tijd onder druk staat. Vanuit dit besef weten we dat we juist nu elkaar moeten helpen en sterk moeten zijn. Dordtenaren hebben tijdens de coronacrisis laten zien veerkrachtig en innovatief te zijn. Initiatieven tegen eenzaamheid en hulp bieden aan elkaar waar dit kon, hebben onze inwoners ook toen door de crisis heen geholpen.
Deze begroting gaat dan ook niet alleen over onze plannen voor volgend jaar, maar is juist ook een begroting van samen bouwen, samen sterk zijn en perspectief bieden. Met oor voor het heden en oog voor de toekomst.
De Begroting 2023 is de eerste begroting van de nieuwe bestuursperiode. De afgelopen jaren is er, onder de noemer Agenda Dordrecht 2030 (door de raad in 2021 vastgesteld), veel werk verzet ten behoeve van het lange termijn perspectief voor de stad. Daardoor ligt er een mooie basis. We hebben, ook tijdens de recente coronapandemie, koers weten te houden. Die standvastigheid begint zich langzaam maar zeker te vertalen - zoals te zien in het Dashboard - in meer banen in de stad, meer hoger onderwijs, meer levendigheid en meer inwoners. Het is van belang dat we blijven vasthouden en investeren in de ingeslagen weg richting 2030. Met de Agenda Dordrecht 2030 zetten we in op de punten waar we, volgens de Atlas voor Gemeenten, nu nog niet zo goed scoren: meer banen, verbetering van het opleidingsniveau van onze inwoners en diversiteit van onze economie. Tegelijkertijd is het van belang dat we oog houden voor dat wat nu nodig is, denk aan de opvang van Oekraïense vluchtelingen en de energiecrisis, en ruimte bieden voor nieuwe kansen die zich voordoen voor onze inwoners. In navolging van het Politiek Akkoord geven we met deze begroting, met nieuwe en ambitieuze accenten, verder invulling aan die basis. Concreet betekent dit dat we ons deze bestuursperiode focussen op de volgende vijf punten:
- Het realiseren van meer betaalbare woningen in Dordrecht, want veel inwoners kunnen moeilijk een betaalbaar huis vinden. We zetten in op de realisatie van 4.000 extra woningen, naast de 4.000 van afgelopen periode, en daarvan realiseren we 30% in het sociale huursegment.
- Veel mensen maken zich zorgen over klimaatverandering. Dat vraagt van ons forse ambities voor een duurzame en groene stad. Daarom werken we aan een gezonde en groene leefomgeving. We versnellen de overgang naar duurzame energie en willen in 2040 klimaatneutraal zijn.
- Het is belangrijk dat iedereen mee kan doen. We gaan ons daarom nog meer inzetten voor bestaanszekerheid en gelijke kansen.
- We blijven ons inzetten op groei van de economie en een gezonde arbeidsmarkt. Inwoners die naar vermogen hun talenten in kunnen zetten, daar streven we naar.
- Het vijfde en laatste focuspunt betreft onze inzet voor een stad waar iedereen zich op zijn of haar gemak voelt, waar veel te beleven is en Dordtenaren trots op zijn. Dat is de reden dat we werken aan een veilige, leefbare en levendige stad.
In de begroting zijn bovenstaande vijf focuspunten vertaald naar doelstellingen en activiteiten, verspreid over zes begrotingsprogramma's. Deze doelstellingen zijn brede vertalingen van de punten uit het Politiek Akkoord en worden in deze en komende begrotingen steeds opgenomen. De activiteiten dragen daarbij bij aan de doelstellingen en wisselen per jaar.
Voor de opgaven waar we als stad voor staan, is strategische samenwerken van groot belang. Vraagstukken stoppen immers niet bij de grenzen van ons eiland en we hebben anderen nodig om uitdagingen en kansen voor een sterk en groen Dordrecht goed op te pakken. We stellen ons daarbij steeds de vraag of en zo ja welke vorm van samenwerking bijdraagt aan het beoogde resultaat. Soms vragen de maatschappelijke opgaven dat we sterk (publiek) leiderschap tonen. Daarom investeren we in onze zichtbaarheid bij partners en bij provincie, Den Haag en Europa. In het ruimtelijk-economisch domein werken we samen met de andere Drechtstedengemeenten rond de Regionale Groeiagenda 2030, onder de noemer 'Smart Delta Drechtsteden'. Daarbinnen stimuleren we ook partners uit onderwijs en bedrijfsleven om aan te haken en zo elkaars inspanningen te versterken. In het sociaal domein werken we sinds 2022 in een separate GR Sociaal samen met de Sociale Dienst Drechtsteden. Daarnaast bieden we de regionale bedrijfsvoeringstaken aan via een servicegemeente-constructie, waarbij onze missie is om te zorgen voor een stabiele en toekomstbestendige bedrijfsvoering die gemeenten ondersteunt bij het nog beter kunnen behalen van hun maatschappelijke doelstellingen. Ook dienstverlening (burgerzaken) voeren we voor andere gemeenten uit.
Financiële ontwikkelingen
Op het moment van opstellen van de Kaderbrief 2023 en vervolgens het Politiek Akkoord was er nog geen duidelijkheid wat het regeerakkoord voor gemeenten betekende. Pas bij de Meicirculaire 2022 werd financieel helder wat gemeenten mogen verwachten van het Rijk (en in het bijzonder de algemene uitkering) de komende jaren. De financiële hoofdlijn van de Meicirculaire is dat gemeenten tot en met het jaar 2025 voldoende gecompenseerd lijken te worden voor de stijgende inflatie en in het bijzonder de stijgende kosten van Jeugdzorg. Het stelt onze gemeente ook in staat om de uitgavenbudgetten (voor onder andere gesubsidieerde instellingen en contractpartners) te verhogen met een percentage dat substantieel hoger is dan eerdere jaren. Op dit moment zien we de noodzaak tot bezuinigen nog niet, hoewel de op dit moment extreme prijzen voor gas en elektriciteit ons ook financieel hard raken.
Vanaf het jaar 2026 neemt het Rijk vooralsnog een grote greep uit de algemene uitkering, door het in volle omvang terug laten komen van de opschalingskorting én het achterwege laten van het indexeren van de algemene uitkering. Hierdoor ontstaat voor iedere gemeente vanaf 2026 een groot tekort. Het Rijk geeft aan vanaf dat jaar te denken aan maatregelen die het lokaal belastinggebied vergroten, ten koste van het nationale belastinggebied. Daartoe worden nu eerste denkrichtingen uitgewerkt. Ook onze meerjarenbegroting staat na deze bestuursperiode, los van bovenstaande rijksbeweging, onder druk. Het structureel dekken van (toenemende) kosten in het fysieke-, sociale- en bedrijfsvoeringsdomein lukt op de lange termijn alleen wanneer we structureel meer inkomsten ontvangen vanuit de algemene uitkering en de lokale heffingen. Dit onderstreept het belang van het vasthouden van de verschillende ambities en programma's onder onze Agenda Dordrecht 2030, omdat deze het verdienvermogen van de stad, de inwoners en daarmee ook de gemeente versterken.
Het eindsaldo van de Begroting 2023 is voor de jaren 2023 tot en met 2025 aanzienlijk verbeterd ten opzichte van de Kaderbrief 2023, met name door toevoegingen vanuit de Meicirculaire 2022 en vrij recentelijk nog uit de Septembercirculaire 2022. Deze circulaire geeft in alle jaren een voordeel wat vooral komt door de actualisatie van het accres op basis van de Miljoenennota 2023 en een eenmalige rijksbijdrage in 2026. Vanuit het voordelig saldo in 2023 zien wij ruimte tegemoet te komen aan de breed gevoelde behoefte de Dordtse huishoudens bij te staan in de almaar stijgende kosten van levensonderhoud. Met deze maatregel, welke voor ruim 56.000 Dordtse huishoudens geldt, is een bedrag van € 75 per huishouden gemoeid.
Het Rijk werkt met gemeenten aan een nieuwe financieringssytematiek vanaf 2026. In aanloop daarnaartoe stelt het kabinet eenmalig € 1 miljard extra in 2026 beschikbaar. Conform bestendige gedragslijn verwerken we de uitkomsten van de Septembercirculaire in de Begroting 2023. Een uitgebreidere toelichting op de effecten vanuit de circulaire wordt opgenomen in de raadsinformatiebrief over de Septembercirculaire 2022.
Onze reservepositie en weerstandsratio zijn gelukkig robuust, ondanks dat de reserves door de huidige hoge inflatie wat in reële waarde dalen. Deze positie stelt ons in staat om ook voor de huidige bestuursperiode een aantal nieuwe ambities van startkapitaal te voorzien en een aantal bestaande ambities te continueren of te intensiveren. In de begroting worden deze in de vorm van een aantal nieuw te vormen reserves aan de raad voorgelegd. Via separate voorstellen ontvangt de raad vervolgens specifieke bestedingsplannen. Voor enkele zeer urgente onderwerpen, bijvoorbeeld de bestrijding van armoede, vragen we de raad nu al direct een budget in de (meerjaren)begroting 2023 op te nemen.
De plannen in het Politiek Akkoord zijn bewust op hoofdlijnen geformuleerd. Deze begroting is, zoals gezegd, een eerste concrete vertaling daarvan. Voor het uitwerken van de plannen geldt dat we dat niet alleen doen, maar met de raad en de stad. De toekomst van Dordrecht is en blijft immers een zaak van ons allemaal.